Trên thực tế, nếu chọn thang đo có sẵn, bạn sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian và có thêm cơ sở để kiểm chứng. Tuy nhiên, nếu tự tạo thang đo riêng, bạn sẽ có cơ hội điều chỉnh để phù hợp với bối cảnh nghiên cứu của mình. Vậy có nên tạo thang đo mới thay vì sử dụng thang đo có sẵn? Hãy cùng với Marketing Du Ký tìm ra câu trả lời bạn nhé.
1. Thang đo nghiên cứu là gì?
Trong nghiên cứu khoa học, thang đo là tập hợp các câu hỏi khảo sát hay biến quan sát (items) được thiết kế với mục đích đo lường một khái niệm trừu tượng.
Ví dụ: Để đo “sự hài lòng công việc”, bạn có thể dùng các câu hỏi như “Tôi cảm thấy công việc này thú vị” hay “Tôi hài lòng với mức lương hiện tại”.
Đúng với tên gọi, thang đo đóng vai trò như “chiếc thước” giúp bạn định lượng những thứ khó nắm bắt, từ đó phân tích và rút ra kết luận. Tuy nhiên, thang đo chỉ thật sự hữu ích khi nó hợp lệ và đáng tin cậy. Đó là lý do vì sao việc chọn giữa thang đo có sẵn và tự tạo thang đo mới lại quan trọng đến vậy.
2. Thang đo có sẵn
Hầu hết các nhà nghiên cứu, đặc biệt là những người mới bắt đầu, thường thích sử dụng thang đo có sẵn vì chúng đã được kiểm nghiệm thông qua nhiều nghiên cứu khác nhau. Thế nhưng liệu đây có luôn là lựa chọn tốt nhất không? Chúng ta hãy cùng điểm qua ưu và nhược điểm của loại thang đo này nhé.
Ưu điểm
Tiết kiệm thời gian: Bạn không cần phải mất công thiết kế, thử nghiệm hay điều chỉnh. Chỉ cần tìm một thang đo đã được công bố trong các bài báo khoa học là có thể dùng ngay.
Đã được kiểm chứng: Những thang đo có sẵn thường có độ tin cậy tốt (Cronbach's Alpha cao) và đã được xác nhận qua nhiều nghiên cứu trước đó.
Dễ dàng so sánh: Nếu bạn dùng các thang đo phổ biến, kết quả của bạn có thể dễ dàng so sánh với các nghiên cứu khác, làm tăng tính thuyết phục.
Nhược điểm
Có thể không phù hợp với bối cảnh: Một thang đo được phát triển ở Mỹ hay châu Âu có thể không phù hợp với văn hóa, xã hội hay các đặc điểm nhân khẩu học tại Việt Nam.
Thiếu đi tính linh hoạt: Bạn khó có thể điều chỉnh thang đo để tập trung vào một khía cạnh cụ thể mà nghiên cứu của bạn muốn đào sâu.
Nguy cơ mắc lỗi dịch thuật: Nếu thang đo gốc bằng tiếng Anh, việc dịch sang tiếng Việt không đúng có thể làm sai lệch ý nghĩa và gây ảnh hưởng đến độ tin cậy.
3. Thang đo tạo mới
Trài ngược với thang đo có sẵn, việc tự tạo thang đo mới là một hướng đi đầy thách thức nhưng cũng rất thú vị. Đây là lựa chọn dành cho những ai muốn làm chủ nghiên cứu của mình.
Ưu điểm
Phù hợp với bối cảnh cụ thể: Bạn có thể thiết kế thang đo dựa trên đặc điểm của đối tượng nghiên cứu, như văn hóa Việt Nam hay một ngành nghề đặc thù.
Tính độc đáo cao: Một thang đo mới có thể giúp nghiên cứu của bạn nổi bật, đặc biệt nếu bạn khám phá một khía cạnh mà chưa có ai tiếp cận.
Sử dụng linh hoạt: Bạn toàn quyền quyết định số lượng câu hỏi, cách diễn đạt, và cách đo lường để phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.
Nhược điểm
Tốn nhiều thời gian và công sức: Việc thiết kế, thử nghiệm, và kiểm tra độ tin cậy, tính hợp lệ của thang đo mới đòi hỏi nhiều bước phức tạp.
Rủi ro về chất lượng: Nếu không làm cẩn thận, thang đo có thể không đạt độ tin cậy (Cronbach’s Alpha), hoặc không đo đúng khái niệm mong muốn.
Khó so sánh: Kết quả từ thang đo mới khó đối chiếu với các nghiên cứu trước, trừ khi bạn chứng minh được nó đáng tin cậy.
4. Vậy nên dùng thang đo có sẵn hay tạo mới?
Thật ra, không có đáp án đúng tuyệt đối cho câu hỏi này. Quyết định của bạn sẽ phụ thuộc vào mục tiêu, nguồn lực, và bối cảnh nghiên cứu. Dưới đây là một số gợi ý mà bạn có thể cân nhắc:
Khi nào nên dùng thang đo có sẵn?
Khi bạn làm nghiên cứu xác nhận, muốn kiểm tra lại một lý thuyết đã có.
Khi thời gian và nguồn lực hạn chế, không đủ để phát triển thang đo mới.
Khi bối cảnh nghiên cứu của bạn tương đồng với nghiên cứu gốc của thang đo.
Khi nào nên tạo thang đo mới?
Khi không tìm thấy thang đo có sẵn phù hợp với bối cảnh, đối tượng, hoặc khái niệm bạn muốn nghiên cứu.
Khi bạn làm nghiên cứu khám phá, nhắm đến việc phát triển các lý thuyết mới.
Khi bạn có đủ thời gian, nguồn lực, và kiến thức để thử nghiệm và hoàn thiện thang đo.
5. Ví dụ thực tế
Hãy tưởng tượng bạn đang nghiên cứu về “sự gắn bó với công việc” của nhân viên tại các công ty khởi nghiệp ở Việt Nam. Bạn tìm thấy thang đo “Work Engagement Scale” của Schaufeli - một thang đo nổi tiếng với Cronbach’s Alpha trên 0.9. Nhưng khi áp dụng, bạn nhận ra rằng các câu hỏi không phản ánh được áp lực đặc thù của môi trường khởi nghiệp, như làm việc không giờ giấc cố định hay thay đổi chiến lược liên tục.
Nếu dùng thang đo có sẵn: Bạn có thể tiết kiệm nhiều thời gian và công sức, nhưng kết quả có thể không phản ánh đúng thực tế tại Việt Nam.
Nếu tạo thang đo mới: Bạn thêm các câu hỏi như “Tôi sẵn sàng làm việc ngoài giờ để hoàn thành mục tiêu” hoặc “Tôi cảm thấy ổn khi công việc thay đổi đột ngột”. Sau khi thử nghiệm, thang đo mới đạt Cronbach’s Alpha 0.8 và phản ánh tốt hơn bối cảnh địa phương.
Tóm lại, dù bạn chọn cách nào, hãy nhớ rằng chất lượng thang đo là yếu tố quyết định sự thành công của nghiên cứu. Một thang đo tốt không chỉ giúp bạn thu thập dữ liệu chính xác mà còn làm cho kết quả của bạn đáng tin cậy và thuyết phục hơn. Marketing Du Ký mong rằng bạn đã tìm ra lời giải đáp cho câu hỏi có nên tạo thang đo mới thay vì sử dụng thang đo có sẵn.
