Nếu H₀ đại diện cho hiện trạng, cho quan điểm "không có gì xảy ra", thì H₁ là điều mà nhà nghiên cứu hy vọng tìm thấy, là phát súng hiệu cho một phát hiện mới, một sự thay đổi có ý nghĩa. Hãy cùng với Marketing Du Ký tìm hiểu Giả thuyết thay thế (Alternative Hypothesis) là gì, ví dụ, vai trò và cách hoạt động.
1. Giả thuyết thay thế là gì?
Giả thuyết thay thế (Alternative Hypothesis), thường được ký hiệu là H₁ hoặc Hₐ, là một phát biểu khẳng định rằng có một sự khác biệt, một mối quan hệ, hoặc một tác động thực sự tồn tại giữa các biến số trong tổng thể. Nó là tuyên bố đối lập trực tiếp với Giả thuyết không (H₀).
Nói một cách đơn giản, H₁ chính là giả thuyết nghiên cứu của bạn - điều mà bạn tin là đúng và đang cố gắng tìm kiếm bằng chứng để chứng minh thông qua việc phân tích dữ liệu. Nếu Giả thuyết không là "bị cáo vô tội", thì Giả thuyết thay thế chính là lập luận của bên công tố: "bị cáo có tội".
Giả thuyết thay thế có thể được phát biểu theo hai dạng:
Không định hướng (Two-tailed): Chỉ phát biểu rằng có sự khác biệt, nhưng không nói rõ khác biệt theo hướng nào. Ví dụ: "Điểm thi trung bình của hai nhóm là khác nhau".
Có định hướng (One-tailed): Phát biểu rõ ràng về hướng của sự khác biệt hoặc mối quan hệ. Ví dụ: "Điểm thi trung bình của nhóm A cao hơn nhóm B".
Để dễ dàng so sánh và liên kết, chúng ta sẽ sử dụng lại các tình huống trong bài viết về Giả thuyết không. Bạn sẽ thấy Giả thuyết thay thế (H₁) luôn là phát biểu mang tính khẳng định, thể hiện sự thay đổi hoặc tác động mà nhà nghiên cứu kỳ vọng.
Ví dụ 1: Trong Marketing
Một nhà quản lý marketing muốn thử nghiệm hiệu quả của một chiến dịch quảng cáo mới trên TikTok.
Giả thuyết không (H₀): Chiến dịch quảng cáo mới không có tác động làm tăng doanh số bán hàng trung bình hàng ngày.
Giả thuyết thay thế (H₁): Chiến dịch quảng cáo mới có tác động làm tăng doanh số bán hàng trung bình hàng ngày.
Ví dụ 2: Trong Y học
Một công ty dược phẩm muốn kiểm chứng hiệu quả của một loại thuốc mới so với giả dược.
Giả thuyết không (H₀): Không có sự khác biệt về mức độ giảm đau giữa nhóm dùng thuốc mới và nhóm dùng giả dược.
Giả thuyết thay thế (H₁): Mức độ giảm đau ở nhóm dùng thuốc mới cao hơn (hoặc hiệu quả hơn) so với nhóm dùng giả dược.
Ví dụ 3: Trong Giáo dục
Một nhà nghiên cứu muốn đánh giá tác động của một phương pháp giảng dạy trực quan mới.
Giả thuyết không (H₀): Không có sự khác biệt về điểm thi cuối kỳ trung bình giữa hai phương pháp giảng dạy.
Giả thuyết thay thế (H₁): Điểm thi cuối kỳ trung bình của nhóm được dạy bằng phương pháp mới cao hơn nhóm học theo phương pháp truyền thống.
3. Vai trò của giả thuyết thay thế
Nếu Giả thuyết không đóng vai trò giữ cho nghiên cứu khách quan, thì Giả thuyết thay thế lại là kim chỉ nam, là ngọn đuốc soi đường cho toàn bộ công trình.
3.1. Là động lực, mục tiêu của nghiên cứu
Giả thuyết thay thế chính là sự cụ thể hóa của câu hỏi nghiên cứu. Nó biến một thắc mắc ban đầu thành một phát biểu có thể kiểm chứng được, tạo ra mục tiêu rõ ràng cho nghiên cứu: tìm kiếm bằng chứng để ủng hộ cho phát biểu này. Toàn bộ quá trình từ thiết kế nghiên cứu, thu thập dữ liệu đến phân tích đều hướng tới việc kiểm định H₁.
3.2. Đại diện cho một "Phát hiện khoa học"
Trong khoa học, một "phát hiện" hay một "kết quả có ý nghĩa" chính là khi chúng ta tìm thấy đủ bằng chứng để ủng hộ cho Giả thuyết thay thế. Việc bác bỏ được H₀ và có cơ sở để tin vào H₁ có nghĩa là bạn đã khám phá ra một mối quan hệ mới, một tác động có thật, góp phần bổ sung vào kho tàng tri thức của lĩnh vực.
3.3. Định hướng cho phân tích thống kê
Cách bạn phát biểu H₁ (có định hướng hay không định hướng) sẽ quyết định trực tiếp đến việc bạn sử dụng phép kiểm định thống kê nào (kiểm định một đuôi hay hai đuôi). Điều này ảnh hưởng đến cách tính toán giá trị p và cách diễn giải kết quả, cho thấy vai trò quan trọng của H₁ ngay từ khâu thiết lập phân tích.
4. Cách thức hoạt động của giả thuyết thay thế
Một điểm cực kỳ quan trọng mà bạn cần nhớ rằng: Trong thống kê suy luận, chúng ta không bao giờ "chứng minh" trực tiếp Giả thuyết thay thế là đúng. Thay vào đó, chúng ta đi một con đường gián tiếp thông qua việc thách thức Giả thuyết không. Quá trình này hoạt động như một cuộc đấu loại trừ.
Bước 1: Thiết lập cuộc đối đầu
Đầu tiên, bạn đặt H₀ và H₁ ở hai phía đối lập nhau. H₀ (hiện trạng) được mặc định là đúng cho đến khi có bằng chứng chống lại nó.
H₀: Không có tác động.
H₁: Có tác động.
Bước 2: Thu thập bằng chứng (Dữ liệu)
Bạn tiến hành thu thập dữ liệu từ mẫu nghiên cứu của mình. Dữ liệu này chính là "bằng chứng" mà bạn sẽ trình ra trước "tòa án thống kê".
Bước 3: Đánh giá bằng chứng
Bạn sử dụng các phép kiểm định thống kê để tính toán p-value. Như đã giải thích ở bài trước, p-value là xác suất bạn thu được kết quả như trong mẫu của mình (hoặc một kết quả còn ấn tượng hơn), nếu giả định H₀ là đúng.
Bước 4: Đưa ra phán quyết
Đây là lúc vai trò của H₁ thực sự tỏa sáng:
Nếu p-value rất nhỏ (p ≤ 0.05): "Bằng chứng" (dữ liệu) của bạn rất khó có thể xảy ra trong một thế giới mà H₀ đúng. Do đó, bạn có đủ cơ sở để bác bỏ Giả thuyết không.
Khi H₀ bị bác bỏ, "người chiến thắng" trong cặp đối đầu này chính là Giả thuyết thay thế. Lúc này, bạn có thể kết luận rằng bạn đã tìm thấy bằng chứng có ý nghĩa thống kê để ủng hộ cho H₁.
Như vậy, chúng ta ủng hộ H₁ bằng cách phủ nhận H₀. Nếu không đủ bằng chứng để bác bỏ H₀ (p > 0.05), chúng ta chỉ có thể nói rằng "không thể bác bỏ H₀", chứ không kết luận rằng H₀ đúng hay H₁ sai.
Giả thuyết thay thế (Alternative Hypothesis) chính là "trái tim", là "linh hồn" của mọi công trình nghiên cứu. Nó đại diện cho sự tò mò, cho khát khao khám phá và mong muốn tạo ra tri thức mới. Marketing Du Ký hy vọng rằng bạn đã hiểu rõ hơn về giả thuyết thay thế thông qua bài viết này.
 Là Gì? Ví Dụ, Vai Trò, Cách Hoạt Động){kind=link}